نقشه برداری راه و جاده – نحوه اجرا و روش ها و تجهیزات
نقشه برداری راه، همانطور که از معنای آن پیداست مربوط به تعیین عوارض و فواصل مسیرها با توجه به نیاز و کاردبرد ارتباطات و اتصالات یک منطقه است. در این مقاله به بررسی نقشه‌برداری راه می‌پردازیم و تعریف آن را ارائه می‌دهیم. همچنین درباره تجهیزات و فناوری‌های روز مورد استفاده در این زمینه صحبت خواهیم کرد. روش‌های جمع‌آوری داده و فرآیند نقشه‌برداری مسیر را بررسی خواهیم کرد و در نهایت در مورد کاربرد و مزایای آن صحبت خواهیم کرد.
منظور از نقشه برداری راه چیست؟
منظور از نقشه‌برداری راه یا به عبارتی نقشه‌برداری جاده، عملیات جمع‌آوری داده برای به دست آوردن اطلاعاتی در مورد مسیر پیشنهادی مانند جاده، راه‌آهن و غیره می‌باشد. نقشه‌برداری راه شامل تعیین و اندازه‌گیری عوارض زمین، تعیین موقعیت جغرافیایی، نمایش توپوگرافی منطقه و جمع‌آوری اطلاعات لازم برای ایجاد ارتباطات در یک کشور می‌باشد. نقشه‌برداران وظیفه دارند تا مقرون به صرفه‌ترین مسیر را پیشنهاد دهند.
اعضای تیم نقشه‌برداری مسیر در مورد مسیر و طبقه‌بندی آن برای گرفتن تصمیمات بهینه‌تر پیشنهادهایی به مهندسان راه ارائه می‌دهند. در حین کار، آن‌ها مسائلی مانند اینکه بهتر است خاکبرداری کنند یا از اطراف منطقه عبور کنند، را بررسی می‌کنند. برای مثال، یک دره عمیق می‌تواند با احداث یک پل ارزان‌تر تمام شود، در حالی که یک کوه ممکن است به قدری بزرگ باشد که امکان احداث تونل برای عبور از آن وجود نداشته باشد و نیاز به طراحی مسیری از اطراف آن وجود داشته باشد.
ابزارها و تجهیزات مورد استفاده در نقشه برداری راه
در نقشه‌برداری مسیر بسته به اطلاعاتی که نیاز است می‌توان از لیزر اسکنر، دوربین‌های نقشه‌برداری مانند توتال استیشن و از پهپاد یا تصاویر هوایی استفاده کرد. این‌ها ابزارهایی هستند که سال‌هاست مورد استفاده نقشه‌برداران قرار گرفته‌اند.
فناوری های مورد استفاده در نقشه برداری راه
امروزه با توجه به پیشرفت فناوری، تجهیزات جدیدتر و کارآمدتری برای مهندسان نقشه‌بردار فراهم شده است. یکی از این ابزارها که در نقشه‌برداری راه کاربرد دارد، GPSهای مولتی فرکانس است که علاوه بر دقت و سرعت بالاتر و هزینه کمتری که نسبت به دوربین‌های نقشه‌برداری دارند، قابلیت محاسبه تمامی عملیات‌های مورد نیاز مانند خاکبرداری را هم دارا هستند. GPS مولتی فرکانس دستگاهی است که با دریافت سیگنال از چندین ماهواره و پردازش فرکانس‌های دریافتی و محاسبات براساس طول موج و زمان ماهواره‌ای توانایی دستیابی به دقت بسیار بالا و مناسب برای نقشه‌برداران را فراهم می‌کند.
روش های نمونه برداری در نقشه برداری راه
روش‌های برداشت عوارض در نقشه‌برداری مسیر به شرح زیر است:
- برداشت به روش تاکئومتری
- برداشت با دوربین توتال استیشن
- برداشت با GPS
- برداشت با لیزر اسکنر زمینی
- برداشت هوایی با پهپاد و یا هواپیما
بسته به شرایط محیطی و نیاز پروژه می‌توان از هر کدام از روش‌های گفته شده برای برداشت عوارض و جمع‌آوری اطلاعات استفاده کرد.
فرآیند پردازش داده های نقشه برداری راه
کل فرآیند نقشه‌برداری مسیر به صورت خلاصه‌وار به این صورت است که مطالعات اولیه صورت می‌گیرد. این مطالعات شامل بررسی عکس‌های هوایی، مدارک و نقشه‌های مبدا و مقصد است. گروه‌های نقشه‌برداری به محل اعزام می‌شوند و خاک منطقه را از لحاظ زمین‌شناسی و خاک‌شناسی و کشاورزی و… بررسی می‌کنند. سپس مسیر مناسب و مورد نظر با توجه به نوع مسیر و کاربرد آن مشخص می‌گردد.
در مرحله بعد توپوگرافی منطقه مورد بررسی قرار می‌گیرد. مهندس نقشه‌بردار سطح مسیر را به منظور هم‌ترازی مورد بررسی قرار می‌دهد. او این کار را با استفاده از ابزارهای اندازه‌گیری ارتفاع انجام می‌دهد. در نهایت مهندس نقشه‌بردار با توجه به محدودیت‌های هندسی و برآورد هزینه‌ها طرح نهایی را ارائه می‌دهد.
به طور کلی مراحل اساسی احداث یک مسیر به ترتیب زیر است:
- مطالعات و شناسایی اولیه و طرح مقدماتی مسیر
- تهیه نقشه توپوگرافی بزرگ مقیاس؛ انتخاب مسیر بر روی نقشه توپوگرافی، با توجه به محدودیت‌ها و نقاط اجباری مسیر توسعه طراح صورت می‌گیرد.
- پیاده کردن مسیر بر روی زمین
- تهیه نیم‌رخ طولی از مسیر
- تهیه نیم‌رخ عرضی و تعیین خط پروژه عرضی؛ این کار برای برآورد کردن حجم عملیات خاکی و تعیین وصعیت عرضی مسیر انجام می‌گردد.
- محاسبه حجم عملیات خاکی
- برآورد هزینه احداث
- اجرای عملیات و کنترل کار در حین انجام کار
کاربردهای نقشه برداری راه در صنایع مختلف
نقشه‌برداری مسیر شامل انتخاب مسیر مناسب و توصیف مسیرهای زیر است:
- جاده‌ها، بزرگراه‌ها و راه‌آهن
- خطوط انتقالی برای نیازهای ارتباطی، سوخت، مواد، آب و برق
- کانال‌ها، آبراه‌ها و فاضلاب
با بررسی مسیر هر کدام از موارد ذکر شده، تصمیم مناسب‌تری نسبت به عبور مسیر گرفته می‌شود. این مناسب بودن می‌تواند علاوه بر شرط به صرفه بودن و بهینه بودن مسیر، بر جنبه‌های حفظ محیط‌زیست، جلوگیری از آسیب به مناطق کشاورزی و غیره نیز تأثیرگذار باشد.
در زیر به کاربردهای تخصصی نقشه‌برداری مسیر اشاره می‌شود:
- مشخص کردن شکل و اندازه زمین با استفاده از اطلاعات کسب شده در رابطه با موقعیت و تغییرات زمین
- مکان‌یابی اجسام در حالت‌های مختلف و نمایش توپوگرافی زمین
- گردآوری و استفاده از مطالب به دست آمده حاصل از عکس‌های ماهواره‌ای، هوایی و …
- مشخص کردن مرزهای زمینی بین‌المللی و ملی
- برنامه‌ریزی و توسعه ساختمان‌های شهری و روستایی
مزایای استفاده از نقشه برداری مسیر
نقشه‌برداری مسیر فرآیند راهسازی را آسان می‌کند. در واقع اگر نقشه‌برداری مسیر به درستی انجام شود، به راحتی می‌توان راهسازی را انجام داد. از مزایایی که نقشه‌برداری راه دارد می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- موانع راه مشخص می‌شوند و طریقه مواجهه با این موانع برنامه‌ریزی می‌شود.
- کلیات مسیر زیرنظر گرفته می‌شود و جزئیات مربوط به آن طی انجام عملیات، مرتب کنترل می‌شوند.
- مسافت‌ها، پستی‌ها و بلندی‌های راه محاسبه می‌شوند که این مورد برای اجرای یک عملیات راهسازی حیاتی است.
- با توجه به شرایط موجود، مناسب‌ترین و به صرفه‌ترین راه برای کاربرد مورد نظر انتخاب می‌شود.
جمع‌بندی
نقش نقشه‌برداری راه در پروژه‌های راهسازی بسیار مهم است. مهندسین نقشه‌بردار باید از ابتدا تا انتها در صحنه حضور داشته باشند و اطلاعات مورد نیاز پروژه را به تدریج در اختیار قرار دهند. این کار از هیچ‌گونه عملیات راهسازی قابل حذف نیست. کار نقشه‌برداران در پروژه‌های راهسازی شامل نقشه‌برداری مسیر و زمین است تا بررسی کنند کدام عملیات در ساخت مسیر بهینه‌تر و مناسب‌تر است. آن‌ها با استفاده از فناوری‌های مدرن ویژگی‌ها و ارتفاعات زمین را ارزیابی می‌کنند و در صورت وجود موانع زیرزمینی، آن‌ها را شناسایی و خطرات کار را اعلام می‌کنند و با اطمینان به ساخت یک مسیر کمک می‌کنند و درواقع انجام کار مربوطه را به بهترین شکل تسهیل می‌کنند.
سوالات متداول
اهمیت نقشه برداری در راهسازی چیست؟
- موانع راه مشخص می‌شوند و طریقه مواجهه با این موانع برنامه‌ریزی می‌شود.
- کلیات مسیر زیرنظر گرفته می‌شود و جزئیات مربوط به آن طی انجام عملیات، مرتب کنترل می‌شوند.
- مسافت‌ها، پستی‌ها و بلندی‌های راه محاسبه می‌شوند که این مورد برای اجرای یک عملیات راهسازی حیاتی است.
- با توجه به شرایط موجود، مناسب‌ترین و به صرفه‌ترین راه برای کاربرد مورد نظر انتخاب می‌شود.
مراحل اساسی احداث یک مسیر چیست؟
- مطالعات و شناسایی اولیه و طرح مقدماتی مسیر
- تهیه نقشه توپوگرافی بزرگ مقیاس؛ انتخاب مسیر بر روی نقشه توپوگرافی، با توجه به محدودیت‌ها و نقاط اجباری مسیر توسعه طراح صورت می‌گیرد.
- پیاده کردن مسیر بر روی زمین
- تهیه نیم‌رخ طولی از مسیر
- تهیه نیم‌رخ عرضی و تعیین خط پروژه عرضی؛ این کار برای برآورد کردن حجم عملیات خاکی و تعیین وصعیت عرضی مسیر انجام می‌گردد.
- محاسبه حجم عملیات خاکی
- برآورد هزینه احداث
- اجرای عملیات و کنترل کار در حین انجام کار
دیدگاهتان را بنویسید